Kalan

                                                 Yazar: Leylâ Erbil
                                                 Yayınevi: İş Bankası Kültür Yayınları

                                                 Editör: Ruken Kızıler
                                                 Basım Yeri / Tarihi: İstanbul, Ekim 2011-2.Baskı

hiçbir şeyden ve her şeyden kalan

bir zamanlar justinianos'ların, fatih'lerin hüküm sürdüğü istanbul'un altında, şimdi toprakta gömülü olan binlerce yılın kalıntısından kalan... ibrahim ve ishak'tan kalan... insanların birbirlerini ayakkabılarından tanıdığı savaşın yokluk günlerinden kalan... farandolaların dönüldüğü, rum ustaların elinden çıkma üç katlı, ahşap evlerden kalan... kierkegaard'ın hasetinden kalan... elbette "kederli bir şiir"den kalan... "kederden mi neden bilmem sararmış rengi ruhsarı.." bir kitaptır kalan... lahzen'in göz ucu ile bir kere bakıncaya kadar geçen zamandan kalan...

peki kimdir lahzen?

"kimim ve nasıl biriyim
hayatımın neresindeki yaşantıdayım sorarım kendime her gün
sen hangi bilinçtesin lahzen
hangi göklerin bulutlarından yağdın
bu çorağa söyle
son bilinç ölüm olacağına
ölüm anındaki bilincin bilinci yazılamayacağına göre
hangi kavşağındasın tinsel gerçekliğin"

bu soruların eşliğinde iniyoruz hep birlikte
tıka basa şüpheyle doldurulmuş kuyudan
çıkmak için çocukluğa
daha da dibe
toprağın altına
ve orada arıyor lahzen
hakikatinin özünü

ve leylâ erbil'in kaleminde devleşiyor edebiyat,
şölene dönüşüyor kalan...( Arka Kapaktan)

Yorumlarımız:

 Kalan, Leylâ Erbil’in çocukluk hatıraları içinde yaşamını, hatırladığı olayları gözden geçirip kendi “hakikatini” arama çabasını anlatıyor. Yazar bunu yaparken çocuklukluğunun İstanbul’unu da anlatıyor- İstanbul’un çok kültürlü insan mozaiğini anımsıyor ve bunun zamanın politikaları ve olaylarıyla nasıl değiştiğini gözler önüne seriyor.  Yazar geçmiş tarihi ve kendi yaşadığı politik olayları irdeleyerek, yer yer felsefi düşüncelere dalıyor ve sorguluyor; özellikle Soren Kierkegaard onu etkilemiş ve içsel sohbet yaptığı filozof- yer yer dini sorguluyor, yer yer ise Türkiye’de uygulanan politikaları, bunların toplumu nasıl şekillendirdiğini, kendi özel yaşamını- ailesini, arkadaşlarını ve sevgililerini.  İsyankâr ve entelektüel bakış açısı var yazarın. Kullandığı üslup ise aynen kafamızdaki düşünceler nasıl birden diğerine adeta zıplar ve bir düşünce diğer düşünce penceresini açar, bazen başlangıç ve son düşünce arasında nasıl kopukluk olursa kitapta da aynı şeyi yaşamak mümkün. Kısacası aklımızdan bir anda geçen onlarca düşünceyi yansıtabilmesi adeta beynimize ışık tutmasından dolayı anlatımı başarılı buldum. Öte yandan yazarın yazış şekli paragraf kullanmadan  (sanırım düşüncelerin akıcılığını gösterme açısından) ve düz yazıyı şiirsel bir formata oturtmasından dolayı benim için zaman zaman takibinde zorlandığım bir unsur oldu. Kitabı çok sevdiğimi söyleyememekle birlikte, okumanın farklı bir deneyim olduğunu söyleyebilirim. DEMET

Düşüncelerimizde, duygularımızda, bilincimiz kadar bilinçaltımızda, gerçekleştirebildiklerimizin çok daha fazlasını düşlerimizde yaşıyoruz gerçekte hayatın her evresinde....

Yaşadıklarımızdan, somut olandan,gözle görülen ,elle tutulan,herkesçe paylaşılandan fazlası zihnimizde ayrı bir birikim ,ayrı bir geçmiş oluşturuyor sanki.....

Bazen farkına varıyor bazense görmezden geliyoruz bu zihin zenginliğini........

Leylâ Erbil, bu kitabında bence hepimizin deneyimlediği, ama analiz etmediği bu "zihin ve yaşam birikimlerinin" tümünü birden gözler önüne seriyor. Sanki en ufak bir bölümünü atlarsa, geçen yıllara haksızlık edecekmiş kaygısıyla.... Önceleri bir okuyucu olarak şaşırtıcı derecede "kalabalık" ve "üst üste yığılmış" algılamalar şeklinde duyumsadığım bu aktarımlar, kitabı bitirdikten, grupça tartıştıktan ve üstünden bir süre geçtikten sonra , çok doğalmış gibi gelmeye başlıyor......

Günlük Yaşam, alıştığımız biçimde sık delikli bir "süzgeç" değil de biraz daha geçirgen olsaydı... süzülecekleri ardı ardına sıralıyor durmaksızın Leylâ Erbil uzunca bir  yaşamın ucunda...Farklı bakış açılarından, farklı kaygılardan, siyasi,insani,etik değerlerden,hayatın ortasında duran "cinsellik"ten...onda kalanları anlatıyor bana göre....

Bir bölümüne ortak olduğumuz "sosyal geçmiş" anlatımları ileriki senelerde önemli bir belgeleme, toplumsal değerlendirme aracı, anılar bütünü olarak ayrı bir yer tutmaya hazır kütüphanemizde. UFUK

Gerçekten kalan,

Yaşadıklarımızdan, karşılaştıklarımızdan, olaylardan, aşklardan tüm bir ömürden kalan…

 Hani insan düşünürken, konular, olaylar oradan oraya, yeniden eskiye atlar duru ya... işte öyle bir dilde, bu kitaptaki anlatım. Bazen şiirsel, bazen de nesir. Adeta felsefi bir bilgi akışı.

 Romanı okurken, çok çabuk okunan, akıcı bir dilde yazılmış gibi geliyordu. Ama sayfaları kapatınca, zorlandım başını sonunu bulmakta. Tartışmak netleştirdi her şeyi. Umuyorum, hepimiz için böylece güzelleşti roman.

 Bu romanda neler yoktu ki? Soren Kierkegaard'ın felsefesinden, Hz. İbrahim'den, Dersim’den, 5-6 Eylül olaylarından, Osmanlı'dan, İstanbul'un eski mozaiğinden ve o zamanın komşuluklarından, cesaretten, aşktan, danstan dine. Her şeyden akarak akılda kalanlar...

 Leyla Erbil değerli bir edebiyatçı. Birçok ödüller almış. Hatta Pen Yazarlar Derneği tarafından Nobel Edebiyat Ödülü'ne ülkemizden aday gösterilen tek kadın yazarımız. Kalan’ı okumakla yazarı daha geniş araştırarak, tanıma fırsatı bulduk. Yinede herkese tavsiye etmekte zorlanırım. Sıradan olmadığı da bir gerçek.  ZELİHA

Leyla Erbil hayatından “Kalan”ları yazmış, ben de kitaptan kalanları satırbaşları ile aynı onun yaptığı gibi küçük harflerle özetleyeyim.

okunması kolay ama yazım şekline uyum sağlayıp anlaması vakit alan bir kitap, yarısı şiirsel yarısı nesir, eminim yazması da kolay olmamıştır.

lahzen’in hayatı yazarın hayatımı diye düşündüm yazarın biyografisini okuyunca…1930’ların İstanbul mozaği içinde mutlu bir çocukluk… ama ülkenin değişimine duyarlı bir gençlik… yaşanılanlar özel hayatına da yansıyıp onu mutsuz ediyor….. seksenli yaşlarına gelmiş ama yine de bir sürü şeyi sorgulayan bir kadın… yazar lahzen’in yaşamını bilinçakışı tekniği ile anlatırken toplumun tarihine dair başka hikâyeleri de anlatıyor bazen bir sayfa, bazen bir cümle… aslında lahzen’in hakikatini kendi içindeki gerçeğini bulmaya çalışıyor, bulabiliyor mu?? zaman zaman annesine özeniyor lahzen, “hiçbir şey bilmeden yaşamak ne güzeldir,,,insanın kendi olması için hiçbir şey öğrenmemesi mi gerekir,,, annem farandola seven bir kadın sadece belki de kendinden de kendidir,,” diye düşünüyor. Ama yaşarken çevrendekilere duyarsız kalmayı nasıl becerebilirsin ki?? belki annesi de onun düşündüğü kadar duyarsız değildi ve bazı şeyleri kendi içinde yaşıyordu.

okurken ayrıca felsefede varoluşçuluğu öğrendim, dini bilgilerimi sorguladım, istanbul’un tarihini yeniden tekrarladım, cumhuriyetimizin önemli olaylarını hatırladım… yani dolu dolu bir kitap, farklı bir deneme……NURİZER

Leyla Erbil’in '' Kalan''ından bende kalanlar nelerdir  diye sorguladığımda geride bırakılmış çocukluk gençlik anıları, hayatı sorgulama, politik bir dil kullanılarak yakın tarihin ve dinin irdelenmesi.

Bütün  bunlar farklı bir yazı tekniğiyle yapılmış. Şiirle başlayan anlatım düz yazıyla devam ediyor. Kitap kolay okunmakla birlikte anlamak için dikkat gerektiriyor. Bilinçakışı tekniğiyle sıralanmış birbirinden kopuk hatıralar. Ana karakter Lahzen  mutlu geçirdiği çocukluğuna rağmen hayatının diğer evrelerinde aynı keyfi sürdürememiş kaybeden bir kadın. Politik mücadelesini vermiş kocası ve sevgilisi ile hayatın içine sıkışmış gibi yaşamış.

Geçmişe özlem zengin insan mozaiğinde, birlikte yaşayan Türk, Rum, Ermeni, Musevi  dostların arasında geçen mutlu   çocuklukta farandola  oynarken, siyasi gerginliklerin yaşandığı 'zorba ve hain' yıllara sıçrıyor. Görmediği babası için kavurduğu helvaya kadar uzanıyor. Bütün bu hatıralar felsefi akımlarla sorgulanıyor.  

Bu kitaptan önce tanıma fırsatı bulamadığım Leyla Erbili okumak  ve kitap kulübümüzde tartışmak  gerçekten iyi bir deneyim oldu. Tartışmaya çok açık olan bu eseri başkalarıyla paylaşma alışkanlığı olanlara tavsiye edebilirim çünkü insanın salt  kendisine saklayacağı sıradan bir eser değil. BEYZA