Sándor Márai

 

Sándor Márai, 1900 yılında Kashau’da, bugünkü Slovakya’da doğdu. 1928 yılında Budapeşte’ye gazeteci olarak geri dönmeden önce farklı Avrupa şehirlerinde yaşamış ve öğrenimine devam etmiştir. 1948 yılında politik nedenlerden dolayı Budapeşte’yi terk etmek zorunda kalmıştır. Önce eşiyle Paris’e sonra Londra ve Salerno’ya gitmiş, 1952 yılında Kanada üzerinden California’ya göç etmiş ve 1989 yılında intihar edene dek burada yaşamıştır. Yaşamı boyunca elliden fazla roman yazdı. Macar edebiyatının en önemli yazarlarından biri olan Sándor Márai’nin sıradışı zihinsel özgürlüğü ve liberal değerlere bağlılığı Hitler ve Stalin’e karşı çıkmasına yol açtı. 1945’te, Nazi rejimi ile yöneltilmekte olan Macaristan’ın yenikomünist rejime geçmesiyle Márai ülkesini terk etmeye karar verdi. 1948’de Macaristan’ı terk etti ve bir daha asla geri dönmedi. Eserleri ölümünden sonra tanındı ve birçok dile çevrildi. Avrupa’da Stefan Zweig ve Joseph Roth kadar saygın ve iyi bir yazar olarak bilinir; onlar gibi, yıkılan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun çöküşüyle birlikte yok olan parlak ve kozmopolit Orta Avrupa kültürünün 20. yüzyıldaki en büyük ve önemli temsilcilerinden biridir.

Usta ve Margarita

 

                                               

                                               Yazar: Mihail Bulgakov

                                               Orijinal Dili: Rusça                                                    

                                               Yayınevi: İş Bankası Yayınları

                                               Çeviren: Mustafa Kemal Yılmaz

                                               Basım Yeri / Tarihi: İstanbul, Mart 2023, 23. Baskı

 

Sovyet edebiyatının önde gelen adlarından olan Mihail Bulgakov, yapıtlarının çoğunda Sovyet bürokrasisini eleştirdi; bu nedenle Sovyet otoriteleriyle pek çok kez karşı karşıya geldi, yazdıkları sansürlendi. Yazarın Usta ile Margarita adlı dev yapıtı ise, kendi sağlığında değil, ölümünden yirmi altı yıl sonra, 1966'da yayınlandı. Üstelik yaklaşık seksen sayfası çıkarılmış olarak. Yayınladığımız bu kitap, sansüre uğrayan bu sayfaları da içeriyor. Usta ile Margarita, son derece kıvrak bir kurguyla birbirine bağlanan ayrı öykülerden oluşuyor. Otuzlu yıllarda, Moskova'da iki yazar, bir bankta oturmuş, İsa'nın gerçekten yaşayıp yaşamadığını tartışmaktadırlar. Birdenbire, yandaki bankta bir adam şekillenir ve sohbete karışır. Düzgün bir Sovyet vatandaşı gibi görünmektedir, ancak geleceği okuma yeteneğine sahiptir ilginç yabancı. Örneğin, yazarlardan birine öleceğini söyler, yazar gerçekten çok kısa bir süre sonra ölür. İkinci yazar ise, gene yabancının önceden bildiği gibi delirir ve akıl hastanesine kapatılır. Yabancı dediğimiz kişi ise, sosyalist Sovyet toplumunu ziyarete gelmiş olan şeytanın ta kendisidir ve bu kez adı Woland'dır. Woland ve yanındaki yardımcıları, Moskova'da fantastik bir alt üst oluşa neden olurlar; tıkır tıkır işleyen pek çok mekanizma, Bulgakov'un keskin kara mizahıyla parçalanır, dağılır, bozulur. Bu sırada, akıl hastanesine yatırılmış olan yazar, orada bir 'Usta'yla karşılaşır; 'Usta', ona kendi yazdığı, Pontius Pilatus'la ilgili kitabı, ayrıca Margarita'ya olan aşkını anlatır, ki zaten aklını kaybetmesine neden olan da, kaleme aldığı romandır. Tabii şeytan da, Bulgakov'un müthiş canlandırma gücüyle kılıktan kılığa girmekte, romandaki her öyküye nüfuz etmektedir. Usta ile Margarita, yirminci yüzyıl edebiyatının başyapıtlarından.

Yorumlarımız:

 

Ukrayna asıllı yazar Mihail Bulgakov bu büyük eserini 1928’den 1940 yılındaki ölümüne kadar tekrar tekrar okuyup değişiklikler yaparak yazıyor. Roman ancak 1966’da eşinin derlemeleriyle yayınlanabiliyor.

Kendini kara büyü uzmanı Profesör Woland olarak tanıtan şeytan ve yardımcılarının Moskova’ya gelişiyle başlayan ana hikaye onların sihirli oyunları ile sürüyor. Woland’ın yaptıkları Moskova’lıları çok zor durumlara soksa da, Woland aslında temas kurduğu hiç kimseyi bir şey yapmaya zorlamıyor. Sadece insanın gerçek doğasında bulunan zayıflıkları ortaya çıkarıyor. Romana ismini veren Usta ve Margarita’nın yaşadıkları da romanın ikinci katmanını oluşturuyor. Usta, yazdığı roman yayınlanmayınca bunalıma girmiş ve akıl hastanesine düşmüş bir yazar. Margarita ise evli olmasına rağmen Usta’ya ve yazdığı romana tutkuyla bağlı bir kadın. Aşkından sevgilisi uğruna şeytanla bile aynı masaya oturabiliyor. Usta’nın yazdığı romanın kahramanı olan Pontius Platus’un hikayesi de roman içinde roman olarak anlatılıyor Birbirinden farklı gibi görünen bu üç hikâyeyi yazar aynı eserde buluşturup harmanlıyor. Birbirinden farklı karakterleri, mekanları ve de zamanları sonsuz bir yaratıcılıkla betimliyor.

Bulgakov Usta ile Margarita’da gerçekle gerçeküstüyü, felsefeyle sistem eleştirisini dengeli bir dualizm ile ustalıkla birleştiriyor. Bunu kara mizah diliyle güldürerek, güldürürken de düşündürerek gerçekleştiriyor Bulkagov’un tüm fantastik anlatımlarıyla edebi bir şölene dönmüş olan Usta ile Margarita modern zamanın klasiklerinden biri. YÜKSEL