12 Aralık 1928 tarihinde Kuzeybatı Kırgızistan'daki Tanrı dağlarının
eteklerindeki Talas vadisindeki Şeker köyünde doğdu. Babası Torekul Aytmatov,
Sovyet Kırgızistan'ında seçkin devlet adamı idi, ancak 1937'de tutuklandı ve
1938'de kurşuna dizildi. Tatar kızı olan annesi Nagima Hamziyevna Abdulvaliyeva
öğretmendi.
Ailenin
dört çocuğundan ilki olan Cengiz Aytmatov’un gençliği sıkıntılı bir döneme denk
gelmişti. O dönemde zaten yeni yerleşmeye başlayan siyasî sistemle, bir de
savaşla mücadele etmek zorundaydı. Çok genç yaşta çalışmaya başladı; çünkü II.
Dünya Savaşı'nın SSCB üzerindeki etkileri gençleri de etkiliyordu, yetişkinler
savaşta olduklarından, gençlere büyük iş düşüyordu. On dört yaşında köyündeki
sekreterliğe girdi. Burada tarım makinelerinin sayımı, vergi tahsildarlığı gibi
işlerde çalıştı.
Köyünden, Kazakistan'a giderek Cambul Veterinerlik Teknik Okulu'nda okudu. Daha sonra şimdiki Kırgızistan'ın başkenti olan Bişkek'e giderek burada Frunze Tarım Enstitüsü'nde öğrenimine devam etti. Bu dönemde Kırgızca yazdığı kısa öyküleri çeşitli süreli yayınlarda yayımlandı. Ardından Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü'ne geçti ve 1956 ile 1958 yılları arasında Moskova'da okudu.
Yazmaya bu yıllarda Pravda gazetesinde başladı. Yazdığı eserleriyle üne kavuştu ve 1957 yılında Sovyet Yazarlar Birliği'ne üye kabul edildi.
1958’de ona uluslararası ün getiren Cemile adlı eseri Rusça’ya çevrildi. Cemile, II. Dünya Savaşı yıllarında geçen bir aşk öyküsüdür.
1963
yılında yazdığı Toprak Ana, savaşın
getirdiği sorunları inceleyerek dönemin toplum yaşamına ışık tutmaktadır. Aynı
yıl “Lenin Ödülü”nü aldı.
1966'dan sonra eserlerini hep Rusça
kaleme almıştır.
Cengiz Aytmatov’un en değerli eserlerinden biri olan Beyaz Gemi ise geçmiş-gelecek sembolleri olarak değerlendirilen bir dede ve torunu arasındaki ilişkiyi okuyuculara sunar.
1980 yılında yayımlanan Gün Olur Asra Bedel kitabı ise toplumsal realizm, bir miktar distopya ve bilim-kurgu türlerinin etkileyici bir biçimde harmanlanmasıyla dikkat çekmektedir.
Cengiz Aytmatov’un en değerli eserlerinden biri olan Beyaz Gemi ise geçmiş-gelecek sembolleri olarak değerlendirilen bir dede ve torunu arasındaki ilişkiyi okuyuculara sunar.
1980 yılında yayımlanan Gün Olur Asra Bedel kitabı ise toplumsal realizm, bir miktar distopya ve bilim-kurgu türlerinin etkileyici bir biçimde harmanlanmasıyla dikkat çekmektedir.
Büyük
Yazar, Sovyet ideolojisine bağlı olmasına rağmen, eserlerinde ülkesinin
karanlık yanlarını gün yüzüne çıkarmaktan geri kalmadı. Perestroyka Dönemi’nde yazdığı, büyük ilgi gören 1988
tarihli Dişi Kurdun Rüyaları
romanında bahsettiği uyuşturucu kaçakçılığı ve narkotik suçlar buna bir
örnektir. “Dişi Kurdun
Rüyaları” ve “Elveda Gülsarı”
romanlarında, yalnız insanların değil, hayvanların da psikolojisini başarıyla
anlatmıştır. Romanlarında kurt ve at gibi hayvanlara da yer vermiş, onlara
insani özellikler atfetmiş ve bunda da başarılı olmuş dünyadaki sayılı
yazarlardan biridir.
Yazar, çocukluğunda halk geleneklerini ve göçebe bir kavim
olmanın ne anlama geldiğini biliyordu. Sözlü edebiyatı çok seviyor ve halk
masallarını dinliyordu; fakat Aytmatov’un hayatındaki dönüm noktası annesi
sayesinde Rus Edebiyatı ile tanışmasıyla gerçekleşti.
“Büyülü
sosyalist-gerçekçi” olarak tanımlanan Aytmatov eserleri, Kırgız geleneklerini,
destan ve masallarını Rus realizm tekniğiyle harmanlamıştır.
2007 yılında “Altın Yürek Edebiyat
Ödülü”nü almıştır.
1990-1994 yıllarında Sovyetler Birliğini ve Rusya'yı, sonra
ise 2008 yılına kadar Kırgızistan Cumhuriyetini büyükelçi
olarak temsil etti. Ayrıca Avrupa Birliği, NATO, UNESCO ve
Benelüks ülkelerinin Kırgız delegeliğini üstlenmiştir.
Aytmatov, Gün Olur Asra Bedel romanının film çekimleri için gittiği Rusya'nın Tataristan Cumhuriyeti'nin başkenti Kazan'da 16 Mayıs 2008 rahatsızlandı ve böbrek yetmezliği teşhisiyle tedavi için Almanya'ya getirildi. Almanya'nın Nürnberg kentindeki Klinikum Nord'da tedavi gören Cengiz Aytmatov, komaya girdi.10 Haziran 2008 tarihinde Nürnberg'de hayatını yitirdi.
Aytmatov, Gün Olur Asra Bedel romanının film çekimleri için gittiği Rusya'nın Tataristan Cumhuriyeti'nin başkenti Kazan'da 16 Mayıs 2008 rahatsızlandı ve böbrek yetmezliği teşhisiyle tedavi için Almanya'ya getirildi. Almanya'nın Nürnberg kentindeki Klinikum Nord'da tedavi gören Cengiz Aytmatov, komaya girdi.10 Haziran 2008 tarihinde Nürnberg'de hayatını yitirdi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder