Magda Szabo

Ekim 1917’de Dobruca’da doğan yazar, romanlarının yanı sıra; başarılı dramaları, Macar edebi geleneğine yeni ufuklar açan denemeleri, kişisel deneyimleriyle bütünleşen seyahat anıları ve şiirleriyle bilinir. Dobruca Üniversitesi’nde Latin ve Macar edebiyatı üzerine eğitim alarak aynı yerde, Kalvinist bir kız okulunda öğretmenlik yapar. 1945-1949 yılları arasında kültür bakanlığında çalışan yazar, 1947’de evlendiği yazar ve çevirmen Tibor Szobotka ile aktif bir politik ve edebi mücadeleye adım atar.

Magda Szabó, Çağdaş Macar edebiyatının yaşayan en ünlü kadın romancısıdır. Aynı zamanda bir William Shakespeare çevirmeni olan yazar, yazı serüvenine şair olarak başlar. Üretken bir yazar olarak, edebiyatın her alanında eser veren Szabó, ilk şiir kitabı “Kuzu”yu 1947’de yayımlar. Kültür bakanlığında çalışırken aldığı Baumgarten Ödülü, politik nedenlerden ötürü aynı gün iptal edilir ve aynı yıl bakanlıktaki işinden kovulur. Macaristan’ın karanlık yılları sayılan 1949-1958 arasında rejim tarafından kitaplarının yayımlanmasına izin verilmeyen Szabó ve kocası, rejim tarafından başlatılan karalama kampanyası sonucunda işsiz kalırlar. Bu dönemde bir ilkokulda öğretmenlik yapmaya zorlanan yazar, 1958’de yayımlanan ve ilerde ona uluslarası ün kazandıracak romanı “Fresco”yu yayımlayarak sessizliğini bozar ve büyük başarı elde eder. Genç bir kadının, Corina’nın sanatçı olma mücadelesi uğruna saygıdeğer ailesini bırakmasını anlatan Fresko, birbirine dolaşmış ve bilinç akımıyla sunulan bir iç monologlar dizisi. Eski püritan bir ailenin, cenaze için bir araya geldiği romanın sonunda, aile tarihi ve yalanlar ortaya dökülür. Corina’nın başkaldırısı, sanatın, diktatörlük yönetiminin kültürel politikası karşısında kazandığı değeri simgeler.

1963’te yayımladığı romanı “Yavru Ceylan” bir yandan yaşamın sırlarını ifşa etmeye çalışırken diğer yandan ümitsizce aşk ve mutluluk girişimlerinde bulunan bir kadının iç monologlarından oluşur. 1969’da savaş boyunca üç ailenin yaşadığı ilişkileri anlattığı ve kitabın merkezini oluşturan ‘Katalin Caddesi’ geçmişi kayıp bir gençliği temsil eder. 1970’de büyülü bir çocukluk geçirdiği ailesini ve çocukluk anılarını anlattığı “Eski Bir Çeşme”yi yazarak otobiyografiye geçer. 1971’de Macaristan’da ilk kez kadın cinselliğinin açıkça tartışılmasına yol açacak kitabı “Eski Usul Hikâye”yi kaleme alır. 1975’ten sonra bir süre “Saatler ve Kurtlar” adı altında topladığı dramalar yazan Szabó, 1978’de “Kapı”yla ciddi başarılar kazandığı romana geri döner. Türkçedeki son kitabı Kapı’da ince bir hüzün ve mizah duygusu hâkim. Çocukluk ve gençlik travmalarını Macaristan’ın yakın tarihiyle birlikte iç içe geçirerek anlatır. 1992’de çıkardığı deneme kitabıyla edebiyata hâlâ tutkuyla bağlı olduğunu ispatlayan bu yürekli kadın, tüm ömrünü adadığı yazınını, mücadeleci ve güçlü kişiliğinin bir sembolü haline getirmeyi başarır.

Fransa’nın yabancı roman dalında en saygın ödülü olan Femina ödülünü kazanan “Kapı” romanı Türkçe’ye çevrilmiş son eseridir.

19 Kasım 2007'de Kerepes'te hayatını kaybeden yazar, yaşamını kaybettiğinde 90 yaşındaydı. Szabo, sadece Macar edebiyatının değil aynı zamanda Avrupa edebiyatının da en önemli romancılarından biriydi. Macaristan’da pek çok ödül kazanan eserleri, tüm dünyada kırk iki dilde basılmış ve çeşitli Avrupa ülkelerinin en iyi yüz kitabı sıralamasında, en üstte yerini almıştır.