Madde-22

 

                                               Yazar: Joseph Heller

                                               Özgün Adı: Catch-22

                                               Orijinal Dili: İngilizce

                                               Yayınevi: Ithaki Yayınları

                                               Çeviren: Niran Elçi

                                               Basım Yeri / Tarihi: İstanbul, Aralık 2020

 

II. Dünya Savaşı’nda bombardıman uçağı pilotu olarak görev yapıp askeri bürokrasinin nasıl işlediğini gören Joseph Heller tecrübelerinden ilhamla yazdığı bir kitapla Amerikan edebiyatını dönüştürdü. Edebiyatta mizahi geleneğin ve savaş karşıtlığının en önemli ürünlerinden olan Madde 22 ise yazarını gölgede bırakacak kadar popülerleşip başlı başına Amerikan kültürünün bir parçası haline geldi.

İtalya’da Amerikan ordusu adına bombardıman uçağı pilotu olarak görev yapan ve hiç karşılaşmadığı binlerce kişi tarafından öldürülmek istendiği için kızgın olan Yossarian’ın asıl derdi, askerlik görevini bitirmek için gereken uçuş sayısını her geçen gün artıran ordusuyladır. Yossarian, görevlerden feragat etmek için herhangi bir girişimde bulunursa, fazlasıyla komik bir kural olan Madde 22’ye takılacaktır: Eğer biri tehlikeli savaş uçuşlarını yapmaya gönüllüyse aklını kaybettiği düşünülür ama görevlere katılmak istemediğini belirten resmi bir başvuruda bulunursa delirmediği ortaya çıkar ve böylece görevine devam etmek zorunda kalır.

Yayınlandığı günden beri Amerikan edebiyatının köşe taşlarından biri olarak görülen Madde 22, tarihin en çok ilgi gören, en sıradışı kitaplarından biri. Edebiyatta kara mizahın doruk noktası. (Arka Kapak)

 

Yorumlarımız:

 

Madde 22, II. Dünya savaşı sırasında güney İtalya’da olduğu varsayılan hayali bir adaya konuşlanmış olan Amerikan hava bombardıman filosunda yaşananları anlatır.

Evlerine dönmek isteyen havacıların önlerindeki engel üstleri tarafından sürekli artırılan tamamlamaları gereken zorunlu uçuş sayılarıdır. Ve buna bir türlü ulaşamazlar.

Madde 22 bu durumdan çıkış gibi dursa da değildir çünkü görevden alınmaları için deli olduklarını beyan etmeleri gerekmektedir ama hiçbir deli bunu beyan edemeyeceğine göre durum tam bir çıkmazdır.

 

Bu durumda olan Yüzbaşı Yossarian ve çevresinde geçen roman onların deneyimlerini ve ruh sağlıklarını koruma çabalarını konu alır; “akıl-akıldışı”, “mantıklı-saçma” ekseninde şekillenir.

Yazar romanı kurgularken karamizaha, absürd kurguya bolca yer vermiş. Savaşı kahramanlık üzerinden anlatmak yerine içinde yaşayanların psikolojisi üzerinden sosyolojik ve ekonomik boyutları da katarak anlatmayı seçmiş. YÜKSEL

 

Savaş, Ordu, Askerlik, Hiyerarşi, Emir – Komuta zinciri, “Ölmek İstemiyorum”, “Eve Dönmek İstiyorum”….

Pandeminin gölgesinde yine de umutlarımızı karartmadan, yeni yıl heyecanını yaşamaya çalıştığımız bir dönemde bu kitabı okumak yanlış bir karardı.

Fazla uzun, okuması zor, okurken sizi bunaltan, okurken niye anlamıyorum ben bu yazılanları diyeceğiniz bir kitap. Belli bir olay örgüsü yok. Çok fazla karakter anlatılıyor ama hiçbirinde detaya gidilmiyor. Günümüzde de bu tip insanları çevremizde görebiliriz. İlla savaş zamanında veya illa orduda aramak gerekmez bu insanları.

Dünya Edebiyatının en önemli eserlerinden biri ve Edebiyatta kara mizahın doruk noktası olmasına rağmen ben kitabı sevmedim. NURİZER